Hệ Lụy và Chế Tài về Sử Dụng Bằng Cấp Giả tại Việt Nam

Sử dụng bằng cấp giả đang trở thành một vấn nạn nghiêm trọng ở Việt Nam. Hành vi này không chỉ vi phạm đạo đức xã hội mà còn ảnh hưởng đến tính công bằng, minh bạch trong học tập, lao động và các cơ hội nghề nghiệp. Cùng điểm qua các câu chuyện nổi bật và góc nhìn chuyên sâu về vấn đề này.

Thực trạng sử dụng bằng cấp giả

Hiện nay, việc làm và sử dụng bằng cấp giả diễn ra ngày càng tinh vi, khó kiểm soát. Các loại giấy tờ thường được làm giả bao gồm: bằng tốt nghiệp đại học, trung cấp, chứng chỉ tin học, ngoại ngữ, thậm chí cả giấy khai sinh. Điểm chung của những người sử dụng bằng giả là mục đích “hợp thức hóa” hồ sơ để đáp ứng yêu cầu tuyển dụng, thi viên chức, hoặc đối phó với gia đình.

Một ví dụ điển hình xảy ra tại Phòng Tư pháp quận Tân Phú, TP.HCM, khi một cô gái mang chứng chỉ tin học giả đến công chứng. Dù trên giấy tờ, chứng chỉ này có mộc đỏ, chữ ký và số hiệu đầy đủ, nhưng kết cấu và dấu mộc lại không đạt tin cậy, khiến chuyên viên phòng tư pháp phát hiện ngay. Sau một hồi đấu tranh tâm lý, cô gái thừa nhận đã sử dụng chứng chỉ giả để xin việc.

Tại một trường hợp khác, một sinh viên đại học đã nhờ làm bằng giả vì thiếu điểm tốt nghiệp. Vào khoảng giữa năm 2015, nam thanh niên này mang bằng giả đến UBND quận Gò Vấp để chứng thực. Dấu hiệu bất thường như chất liệu phôi, hình quốc huy và tem của Bộ Giáo dục bị phát hiện khiến chuyên viên nghi ngờ. Kết quả, cả người mua và kẻ bán bằng giả trong vụ án này đều bị xử lý bởi cơ quan công an.

Các lý do phổ biến khi sử dụng bằng cấp giả

Dựa trên các vụ việc được ghi nhận tại nhiều địa phương, những nguyên nhân chính dẫn đến việc sử dụng bằng giả bao gồm:

1. Mục đích xin việc: Do yêu cầu bằng cấp của nhiều nhà tuyển dụng, một số cá nhân đã chọn cách gian lận thay vì đầu tư học hành nghiêm túc.
2. Thiếu điều kiện tốt nghiệp: Có những người thiếu điểm hoặc không đạt chuẩn ngoại ngữ, tin học theo yêu cầu để ra trường, buộc phải tìm đến bằng giả để “qua mắt” hệ thống.
3. Áp lực gia đình: Một số trường hợp mua bằng giả để đối phó với gia đình khi không hoàn thành việc học thật sự.
4. Mở rộng lợi ích kinh doanh: Không ít trường hợp làm giả bằng về y tế như bằng dược nhằm vượt qua yêu cầu pháp lý, gây nguy hiểm cho cộng đồng khi những người này không có đủ chuyên môn.

Điển hình, trong một vụ tại quận Bình Thạnh, TP.HCM, có người mang bằng trung cấp dược giả đến công chứng, chỉ để hợp thức hóa hồ sơ xin thi viên chức. Những hành vi như vậy không chỉ gây thiệt hại tài chính cho người mua mà còn làm ảnh hưởng đến chất lượng lao động và lòng tin của xã hội.

Chế tài xử lý và thách thức hiện nay

Dù việc sử dụng và tàng trữ bằng giả là hành vi trái pháp luật, thực tế, chế tài hiện nay dường như chưa đủ mạnh để răn đe. Theo nhiều chuyên gia pháp lý, các biện pháp xử lý hành chính hoặc phạt tiền cho các trường hợp bị phát hiện chưa đủ nghiêm khắc, khiến hành vi này vẫn tiếp diễn.

Một số chuyên viên đã đưa ra những đề xuất cải tiến quan trọng, như:

• Công khai dữ liệu bằng cấp: Các trường đại học và cơ sở đào tạo nên xây dựng cơ sở dữ liệu trực tuyến về thông tin những người được cấp bằng. Việc này sẽ cho phép các doanh nghiệp và tổ chức có thể dễ dàng tra cứu tính xác thực của bằng cấp được trình bày.
• Nâng cao nhận thức cộng đồng: Cần tổ chức các chiến dịch tuyên truyền để người dân hiểu rằng việc sử dụng bằng cấp giả có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, từ mất uy tín cá nhân đến chịu trách nhiệm trước pháp luật.
• Siết chặt quy trình xác minh: Các cơ sở sử dụng lao động nên tăng cường quy trình kiểm tra, xác minh bằng cấp của ứng viên qua cơ quan cấp bằng hoặc hệ thống dữ liệu liên thông.

Bằng ĐH, chứng chỉ tin học, ngoại ngữ giả mang đến công chứng, bị Phòng Tư pháp Q.Tân Phú giữ lại – Ảnh: Hà Bình

Hệ lụy từ việc sử dụng bằng cấp giả

Sử dụng bằng cấp giả gây ra những hậu quả lâu dài đối với cả cá nhân và xã hội, bao gồm:

• Tác động tiêu cực đến chất lượng nguồn nhân lực: Những người thiếu chuyên môn sử dụng bằng giả để có được vị trí công việc thường không thể đảm bảo hiệu suất làm việc, dẫn đến thất thoát lớn cho doanh nghiệp.
• Mất lòng tin: Khi việc chứng thực bằng cấp trở nên không đáng tin cậy, điều này ảnh hưởng đến uy tín của các tổ chức công chứng và cả hệ thống giáo dục quốc gia.
• Đau thương cá nhân: Nhiều trường hợp bị phát hiện sử dụng bằng giả đã khóc nức nở, không chỉ vì mất tiền bạc mà còn vì đối diện với sự thất vọng từ gia đình và bạn bè.

Kết luận: Hành động cần thiết để giải quyết vấn nạn

Nhìn nhận một cách thực tế, việc ngăn chặn và xử lý triệt để vấn nạn bằng giả không chỉ là trách nhiệm của cơ quan chức năng, mà còn cần sự đồng lòng của toàn xã hội. Từ việc nâng cao nhận thức, cải thiện chế tài đến sự phát triển của hệ thống công nghệ xác thực, tất cả đều là những mắt xích quan trọng nhằm tạo nên một môi trường minh bạch và công bằng hơn.

Một thông điệp quan trọng cần được nhắc lại: Hành vi sử dụng bằng giả không chỉ là một sự lừa dối cộng đồng, mà còn là việc tự đánh mất giá trị của chính mình. Các cá nhân, gia đình và tổ chức hãy cùng xây dựng niềm tin vào giá trị thực, thay vì chạy theo những con đường sai trái.